De 10 leukste spelletjes voor taalontwikkeling bij kleuters

Laatst hoorde ik een meisje uit groep 1 zeggen: “Jouw naam begint met dezelfde letter als die van mijn broertje!” “Dat klopt”, zei ik. “Liesan begint met de ‘l-’ en Leon ook. Knap hoor!” Letterbegrip is op deze leeftijd echter niet vanzelfsprekend. Het ene kind is verder in de ontwikkeling van geletterdheid dan het andere kind. In dit artikel lees je hoe je kleuters op een leuke manier aan letters kunt laten wennen en de beginnende geletterdheid kunt bevorderen.

Beginnende geletterdheid

De beginnende geletterdheid (groep 1, 2 en 3) is de fase waarin kinderen de basisprincipes van het leren lezen en schrijven ontwikkelen. Dat gaat niet bij iedereen even gemakkelijk. Dat komt omdat leren lezen geen natuurlijk proces is. Het gaat niet vanzelf, maar moet worden aangeleerd.

Fonemisch bewustzijn, fonologisch bewustzijn en letterkennis

Hoe kun je jonge kinderen op een leuke manier laten wennen aan letters om eventuele leesproblemen vroegtijdig te signaleren en te voorkomen? Dat kan door in de kleuterklas in te zetten op het fonemisch bewustzijn, het fonologisch bewustzijn en de letterkennis.

• Fonemisch bewustzijn: Kinderen gaan ontdekken dat woorden uit klanken (fonemen) zijn opgebouwd. Dat noemen we het fonemisch bewustzijn. Ze leren woorden in klanken te hakken (auditieve analyse) en deze klanken weer aan elkaar te plakken tot woorden (auditieve synthese). Zo hak je straat in s-t-r-aa-t en plak je deze letters weer aan elkaar tot /straat/.
• Fonologisch bewustzijn: Het gebruiken van eindrijm zoals klas-plas-tas-ras enzovoort is een onderdeel van het fonologisch bewustzijn. Daarnaast leren kinderen dat je woorden in klankgroepen kunt verdelen, zoals ko-nij-nen en scho-mme-len. Kinderen zijn gericht op de structuur van klanken en woorden.
• Letterkennis: Ook de letterkennis is van belang. Het kind moet letters kunnen herkennen, benoemen en schrijven.

Spelenderwijs leren: 10 taalspelletjes

Zowel thuis als op school kun je spelenderwijs aan de slag om deze vaardigheden samen met jonge kinderen te oefenen. Hieronder vind je tien taalspelletjes om de beginnende geletterdheid te bevorderen!

1. Letterliedje
   Zing een letterliedje, bijvoorbeeld op de melodie van Zeg ken jij de mosselman. Een voorbeeld daarvan is: ‘Zeg ken jij de letter g, de letter g, de letter g? Zeg ken jij de letter g, van groen en geel en grapje.’ Laat kinderen daarbij nieuwe woorden verzinnen, zoals ‘van gras, gevoel en groeien’ en zing het liedje opnieuw!
    
2. Letter van de week: spelletjes rondom een letter
   Kies een letter, bijvoorbeeld ‘de letter van de week’. Noem om de beurt een woord dat begint met die letter. Wie weet de meeste woorden?
    
3. Speel Ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het begint met de letter… b-! Voorbeelden: bal, buik, bril, boek, enzovoort.
    
4. Laat een kind een voorwerp meenemen bij ‘de letter van de week’, zoals een voorwerp beginnend met de letter t-. Dit voorwerp leg je onder een doek of in een doos of kistje. De kinderen mogen vragen stellen aan de leerling die het voorwerp heeft meegebracht, zoals ‘Kun je het buiten gebruiken?’, ‘Welke kleur heeft het?’ en ‘Kun je het eten?’. De kinderen mogen vervolgens raden welk voorwerp met de letter van de week er onder het doek of in het kistje verstopt is.
    
5. Laat kinderen plaatjes zoeken (bijvoorbeeld in tijdschriften) bij een bepaalde letter. Laat ze zo een poster maken rondom een bepaalde letter.
    
6. Rijmwoorden
   Mix en koppel! Zoek plaatjes van twee rijmwoorden, zoals pauw-blauw, koe-moe, snoep-troep, koek-doek enzovoort. Print de plaatjes en geef elk kind een kaartje. Laat de kinderen dan rondlopen in de klas. Wanneer het kind iemand tegenkomt gaan ze samen kijken of de plaatjes rijmen. Koe-blauw? Nee, deze woorden rijmen niet. De leerlingen lopen en zoeken verder. Rijmen de woorden wel? Dan vormen zij een koppel! Lukt het alle kinderen om een setje te vormen?
    
7. Noem een woord. Probeer om de beurt een rijmwoord te verzinnen. Hoe lang kunnen jullie de slinger met woorden maken?
    
8. Klanken
   Leg een aantal voorwerpen klaar. Zeg een woord in losse klanken, zoals b-oe-k. De kinderen moeten raden om welk voorwerp het gaat. Voorbeelden van materialen die je klaar kunt leggen: pen, stift, boek, mok, enzovoort.
    
9. Noem een woord. Geef aan welke klank uit het woord weggelaten moet worden. Welk woord blijft er over? Voorbeelden: steen – s (teen), bril – r (bil), straf – r (staf), enzovoort.
    
10. Hak een woord in klanken. Kan het kind ontdekken welk woord het is?

Ik wens je veel plezier met deze taalspelletjes! Heb jij nog een andere leuke manier om te oefenen met de letters? Ik hoor het graag. 

Liesan Koopman
 

(Bron: Aarnoutse, C.A.J. (2004). Ontwikkeling van beginnende geletterdheid. Kennisplatform Taaldidactiek)